Is het schadelijk om een karper te zakken?

Soms komen we een publicatie tegen op een andere website of in een magazine die zó interessant, vermakelijk of leerzaam is dat we deze maar wat graag doorplaatsen op KWO. In Karper Magazine nr. 74 schreef Arno van ‘t Hoog een artikel over de in’s & outs omtrent het ‘zakken van een karper’. Na een belletje met de redactie kregen we groen licht om dit stuk ook met de KWO lezers te delen! Een verhaal over onderzoek naar melkzuur, bloedsuiker en stresshormonen bij de karper.


Arno aan het woord: Goede zorg voor gevangen vis is vanzelfsprekend in de huidige karpervisserij. Cyprinus carpio moet na de foto onbeschadigd terug, voor de volgende vangst. Veilige loodsystemen, fijnmazige schepnetten en zachte onthaakmatten dragen daaraan bij. Een dertigponder kan zo uitgroeien tot een trofee van veertig pond of meer. Dat streven naar schadeloze catch & release van karpervissers werkt, als je ziet hoe vaak sommige kapitale exemplaren door de jaren heen meerdere keren worden gevangen. Uit wetenschappelijk onderzoek naar snoek en baars blijkt dat catch & release niet altijd zonder effect blijft. Soms kan het leiden tot sterfte bij een deel van de gevangen roofvis, vooral bij hoge watertemperaturen.

Er doen allerlei verhalen de ronde over de effecten van bewaarzakken, maar wat is er nu precies waar? Hoog tijd voor een onderzoek!

De opeenstapeling van stress en uitputting tijdens de dril en het hanteren in de lucht, kan problemen opleveren bij het herstel na terugkeer in het water. Karper overleeft de vangst en behandeling echter vrijwel altijd zonder problemen, blijkt uit eerder onderzoek. De vis heeft ook een robuustere fysiologie dan de meeste roofvissen.

In de huidige bewaarzakken van zacht nylon materiaal kunnen de karpers gerust enkele uren doorbrengen… toch?

In de huidige bewaarzakken van zacht nylon materiaal kunnen de karpers gerust enkele uren doorbrengen… toch?

Wetenschappelijk onderzoek

Bij het karpervissen volgt na de dril en het onthaken in het donker soms een verblijf in een fijnmazige, kunststof bewaarzak. De vis wordt daarin gestopt en tijdelijk ‘bewaard’ totdat de lichtomstandigheden goed genoeg zijn om een mooie trofeefoto te maken of totdat een opgetrommelde vismaat is gearriveerd. Zo’n verblijf kan als de vis aan het begin van de avond is gevangen soms wel zes tot negen uur duren. Het is een behandeling die te vergelijken is met het verblijf van witvis in een leefnet.

Toch is het onduidelijk wat voor effect de bewaarzak heeft op het herstel en het gedrag nadat de vis weer wordt vrijgelaten, zeker als het verblijf heel lang heeft geduurd. Duitse en Canadese onderzoekers wilden daarom uitgebreid bekijken wat vangst en verblijf in een bewaarzak doet met de bloedwaarden, stresshormonen en zwemgedrag van de karper. Bovendien werd de invloed van de watertemperatuur bekeken: van soorten zoals snoek is bekend dat ze veel meer stress ervaren en minder gemakkelijk herstellen bij hogere watertemperaturen.

Verder werd er met zendertjes onderzocht hoe de karpers zich in de twee maanden gedroegen nadat ze werden vrijgelaten. Want al zwemt een gevangen vis rustig uit zicht, dan nog is de vraag of ie zich anders gedraagt. Het karperbewaarzakproject vond plaats in twee delen: een laboratoriumonderzoek in Duitsland met 120 kleine spiegelkarpers, en een veldonderzoek met 40 vrij levende, grote karpers in een meer in Canada.

Alleen in een gecontroleerde omgeving ben je in staat om harde conclusies te trekken. Foto: Jan Hallermann.

Alleen in een gecontroleerde omgeving ben je in staat om harde conclusies te trekken. Foto: Jan Hallermann.

In het laboratoriumonderzoek kunnen alle omstandigheden, zoals aantallen vissen, hun formaat, de watertemperatuur en voeding exact in de hand worden gehouden. In het onderzoek naar karpers in het wild wordt de situatie van de dagelijkse karpervisserij het beste benaderd: gevangen karpers zijn vaak groter en ‘wilde’ exemplaren van een diersoort kunnen soms anders reageren dan een dier uit een kwekerij. De combinatie van resultaten uit lab en veld levert zo de meest bruikbare inzichten.

In het lab

Voor het labonderzoek werden kleine spiegelkarpers gebruikt (2 jaar oud, gemiddeld 27 centimeter lang), die werden verdeeld over twee bassins met een temperatuur van 12 graden en 22 graden Celsius. Dat komt overeen met de gemiddelde watertemperaturen in het voorjaar of herfst en in de zomer. De spiegelkarpers werden aan een vangstsimulatie blootgesteld: in een aquarium van 200 liter werden elke karper met de hand gedurende drie minuten opgejaagd, om de fysieke inspanning van een hengelvangst na te bootsen.

Daarna werden ze in een 900 liter aquarium in een bewaarzak gedaan. Dat verblijf kon een half uur, drie uur, zes uur of negen uur duren. De verschillende tijdsduren komen ook in de karpervisserij voor, bijvoorbeeld als een vis korte tijd in de zak wordt gehouden, als voorbereiding op een foto, tot een duur van wel negen uur, als een vis vroeg in de avond /nacht wordt gevangen.

Een paar vissen werd helemaal niet opgejaagd of in een bewaarzak gedaan. Deze exemplaren dienden als controle: hun bloedsamenstelling levert de basiswaarden en vormt zo het vergelijkingsmateriaal om iets te kunnen zeggen over de invloed van inspanning en stress. Direct na afloop van het verblijf in de bewaarzak werd bij elke vis een bloedmonster genomen uit een adertje in de staart. In die bloedmonsters werd vervolgens een hele reeks waarden gemeten, waaronder glucose, melkzuur, cortisol, zuurgraad, kalium en chloride. Voor elke verblijfsduur werden tien karpers onderzocht, om een gemiddelde meetwaarde te krijgen.

Bij elke vis werd een bloedmonster genomen na verblijf in de bewaarzak.

Bij elke vis werd een bloedmonster genomen na verblijf in de bewaarzak.

De metingen laten duidelijk zien dat de vangstsimulatie allerlei veranderingen in het bloed geeft. Het melkzuurniveau schiet direct omhoog van 1,3 naar 7,0: een duidelijk teken van acute fysiologische inspanning. Hetzelfde effect van melkzuur zie je bij sporters die zich korte tijd flink inspannen. In de uren erna keert de melkzuurwaarde terug naar het oorspronkelijke niveau. De karpers herstellen van de inspanning. Ook de cortisolwaarde stijgt flink: van 66 direct na de vangstsimulatie naar 225 na een half uur in de bewaarzak.

Bij een langer verblijf in de bewaarzak daalde die waarde geleidelijk maar bleef met 109 wel hoger dan in onbehandelde karpers. Cortisol wordt ook wel een stresshormoon genoemd, maar het is eigenlijk een hormoon dat het lichaam aanmaakt in reactie op allerlei normale en abnormale vormen van lichamelijke en psychische stress. Als sporters zich inspannen stijgt het cortisolniveau, omdat dat suikers vrijmaakt voor de inspanning. En ‘s ochtends bij het opstaan heeft iedereen zonder het te weten een forse cortisolpiek: dat is de manier waarop het lichaam zich voorbereidt om actief te worden.

bewaarzak-karper-5

Aan de cortisolpiek bij de karpers kun je volgens de onderzoekers zien dat de zwemsimulatie leidt tot een acute stressreactie: cortisol maakt brandstof – suiker uit de lever – vrij om te herstellen van de inspanning. Het effect van de cortisolpiek op de bloedsuikerwaarde is bij de karpers is dan ook duidelijk zichtbaar: het bloedsuikerniveau verdubbelt in korte tijd, en blijft op dat hoge niveau, ook na negen uur in de bewaarzak.

Kort samengevat laten de laboratoriumexperimenten zien dat het vangen en bewaren van karpers in een bewaarzak verschillende effecten heeft. De vorming van melkzuur en stijging van cortisol en bloedsuiker is het gevolg van de zweminspanning. Die waarden dalen weer in de uren erna: een teken dat de karper geleidelijk ‘op adem komt’ in de bewaarzak. 

Waterkwaliteit en zuurstof

Het onderzoek keek ook naar de waterkwaliteit in de bewaarzak. Er waren maar kleine verschillen te zien met het omringende water: iets lagere zuurstofconcentratie bijvoorbeeld. De waterverversing via de mazen van de bewaarzak zorgt er kortom voor dat er geen zuurstoftekort ontstaat of een ophoping van afvalstoffen zoals ammonia. Dat blijkt ook uit het herstel van allerlei inspanningsbloedwaarden van de karper tijdens het verblijf in de bewaarzak. De onderzoekers waarschuwen er wel voor dat de omgeving waar de bewaarzak gebruikt wordt van grote invloed kan zijn. Vooral bij hoge temperaturen in voedselrijke wateren kan er in ondiepe delen onder de kant zuurstoftekort optreden. Hoewel karpers zeer goed zuurstofarme omstandigheden en variaties in zuurstofconcentratie kunnen doorstaan, kan dit een negatief effect  hebben op het herstel.

Het onderzoek naar karpers gevangen in het vrije water leverde een aantal verrassende verschillen op.

Het onderzoek naar karpers gevangen in het vrije water leverde een aantal verrassende verschillen op.

In het wild

Een karpervisser ging voor dit onderdeel in september in totaal 18 dagen vissen in Dow’s Lake, Ontario, Canada. Hij gebruikte een vastloodsysteem, haakmaat 6 met maïs op de hair. Elke gevangen vis werd maximaal drie minuten gedrild. Duurde de dril langer, dan werd de vis niet in het onderzoek opgenomen en weer vrijgelaten, omdat anders de resultaten niet vergelijkbaar waren. Na het onthaken werden de vissen direct in een bewaarzak in het meer gedaan en verder niet meer verstoord. Het verblijf in de zak duurde vervolgens 3, 6 en 9 uur.

Na afloop werden weer bloedmonsters genomen. Bij een groep karpers werd na de vangst direct bloed afgenomen en weer vrijgelaten: zij dienden als vergelijkingsmateriaal. In elke ‘behandelgroep’ werden tien karpers onderzocht. In totaal dus veertig vissen. De gemiddelde lengte van de onderzochte karpers was 70 centimeter, dus stukken groter dan in het lab. Om te zien hoe het de vissen na vangst en verblijf in de bewaarzak zou vergaan, werd voordat ze werden vrijgelaten een klein trackingzendertje (3,8 gram) naast de rugvin bevestigd. Daarmee kan de vis vanaf het wateroppervlak met een antenne worden gevolg. De positie en zwembewegingen zijn zo in de dagen na de vangst eenvoudig te bepalen.

Hang een karper altijd in zuurstofrijk water!

Hang een karper altijd in zuurstofrijk water!

De resultaten van het karperonderzoek in het vrije veld lijken, zoals te verwachten valt, in veel opzichten op het labonderzoek. Ook aan de lijn gedrilde karpers krijgen een piek in melkzuurniveau in hun bloed. Dat is de reactie op inspanning, die in de uren erna weer afneemt als teken van herstel. Het bloedsuiker verdubbelt en blijft op dat hogere niveau. Maar er zijn ook opvallende verschillen: in tegenstelling tot de kleine kweekkarpers bleef bij de grotere, ‘vrije’ karpers de bloedwaarde van het stresshormoon cortisol door stijgen. Direct na de vangst werd bij deze karpers een cortisolwaarde van 33 gemeten, die opliep naar 120 drie uur later tot 188 na negen uur in de zak.

Als je ervoor kiest om een karper te zakken, gebruik dan bij voorkeur een zak met een drijvertje.

Als je ervoor kiest om een karper te zakken, gebruik dan bij voorkeur een zak met een drijvertje.

Een ander teken van oplopende stress is de aanwezigheid van bepaalde enzymen (LDH en AST) in het bloed, die normaal gesproken binnenin de lichaamscellen zitten. De waardes in het bloed verdubbelden of verdrievoudigden na negen uur in de bewaarzak. Soms zijn LDH en AST zichtbaar direct na een flinke fysieke inspanning, door schade aan spiercellen. Ook bij mensen die plots overdreven hard gaan sporten kan dat optreden. Omdat het bij de karpers pas na uren zichtbaar wordt, is het waarschijnlijk niet het gevolg van spierschade door de dril, maar het resultaat van de stress door het verblijf in de bewaarzak. Die stress leidt tot kleine lekkages van cellen in bijvoorbeeld de lever.

Een bewaarzak kan ook worden gebruikt om een gevangen karper even te laten ‘uitrazen’.

Een bewaarzak kan ook worden gebruikt om een gevangen karper even te laten ‘uitrazen’.

Karpers in het wild reageren kortom anders op het verblijf in een bewaarzak dan de spiegels uit de kwekerij. Volgens de onderzoekers komt dat door een verschil in herkomst. Kweekkarpers worden generaties lang geselecteerd op een lage stressgevoeligheid, want dan groeien ze beter en zijn ze minder gevoelig voor ziekten. Bovendien kan het opgroeien in aquacultuur leiden tot gewenning: vissen worden in een kwekerij geregeld gevangen, gehanteerd en overgeplaatst. Het is goed denkbaar dat een kweekkarper door die ervaring minder gestrest raakt door een verblijf in de bewaarzak.

Stresseffecten

Tot slot werd nog gekeken naar het zwemgedrag in de uren en dagen na het vrijlaten. Na het langste verblijf in de bewaarzak van negen uur vertoonden de karpers vooral het eerste uur in vrijheid duidelijk een verminderde zwemactiviteit. Ten opzichte van vissen die gelijk werden vrijgelaten of 3 uur in de zak hadden gezeten, lagen ze veel vaker stil. Die effecten waren binnen een paar uur weer verdwenen. Bovendien waren alle gevangen karpers nog in leven twee maanden na afloop van het onderzoek. Verblijf in de bewaarzak leidt dus niet tot sterfte, ook niet op langere termijn, en dat komt overeen met ander onderzoek naar het effect van leefnetten op witvis. Er zijn wel duidelijke stresseffecten te zien van een lang verblijf in een bewaarzak op bloedwaarden, weefselschade en zwemgedrag. Maar herstel daarvan treedt kort na het vrijlaten op.

Een tafereel dat sommige vissers wellicht herkennen.

Een tafereel dat sommige vissers wellicht herkennen.

Conclusies

Volgens de onderzoekers kun je met twee ‘brillen’ naar de resultaten kijken. Vanuit de positie van een visstandsbeheerder, die kijkt naar overleving, is er geen reden voor bezorgdheid. Karpers herstellen namelijk snel van een verblijf in de bewaarzak, zonder negatieve effecten op de karperpopulatie.

Jorn-Serre-bewaarzakken

Lichamelijk kunnen karpers tegen een stootje en is een verblijf in een bewaarzak niet snel tot problemen te leiden. Echter, fotograferen en de vangst direct haar vrijheid terug geven is altijd beter! Foto: Jorn Serré.

Vanuit het oogpunt van dierenwelzijn bekeken, ligt dat anders. Als het doel is om negatieve effecten op de gevangen karper zo klein mogelijk te houden, is het direct fotograferen en loslaten aan te bevelen. Kortom, het is aan de karpervisser om een afweging te maken tussen het belang van de foto en de duur van het gebruik van de bewaarzak.

De afweging of je een vis wel of niet in een bewaarzak (of weighsling) steekt dien je met verstand te nemen.

De afweging of je een vis wel of niet in een bewaarzak (of weighsling) steekt dien je met verstand te nemen.

" Kortom, het is aan de karpervisser om een afweging te maken tussen het belang van de foto en de duur van het gebruik van de bewaarzak."


Dit artikel is een herpublicatie uit Karper Magazine nr. 74. Daarnaast is het stuk ook te lezen op hun website. We danken Karper voor de mogelijkheid tot herpublicatie en hopen dat de KWO lezers het een leerzaam en interessant stuk vonden. Voor meer informatie over Karper Magazine of een abonnement, klik hier.

karper_74

Bekijk ook